Reklamcılar için ders alınası öğeler taşıyan, ilgi çekici çalışmalar.
İnsanlık tarihini değiştirecek önemli kararların arifesinde toplumları yönlendirmek için hazırlanan propaganda çalışmaları, ilgillilerine iletişimden siyaset bilime ve sosyal bilimin tüm dallarına nüfuz eden bir araştırma ve sorgulama olanağı sağlayan kıymetli birer kaynak olarak bugün hâlâ arşivlerden çıkarılmaya devam ediyor.
Yıllar boyunca farklı bakış açılarını savunmak için çeşitli biçimlerde ve yaygın olarak toplumların karşısına çıkan bu ikna aracının tarihteki en etkin örneklerinden bazılarını konuk yazarımız Kreatif Maymun sizler için derledi.
Manipulatif, ikna edici… Bilgilendirici, yanıltıcı… Birbirinden çok farklı konulara veya amaçlara sahip olsa da, propaganda yüzyıllardır insanların düşünce ve davanışlarını değiştirme hedefiyle yapılmaya devam ediliyor.
Tarihteki propaganda örneklerini incelediğimizde, 1. ve 2. Dünya Savaşları döneminde yapılan çalışmalar daha çok ön plana çıksa da; sağlık ve barış gibi birçok farklı alanda da propagandaya başvurulduğunu görebiliyoruz.
Gelmiş geçmiş propaganda örnekleri arasından reklamcılara ilham verecek, ders alınası 10 örnek karşınızda.
Keyifli okumalar!
Google’a “feminizm” yazıp arattığınızda ilk sıralarda karşınıza çıkan We Can Do It ilanını çoğunuz biliyorsunuzdur. Oysa bu görselin üretimi çok başka sebeplere dayanıyor. İlk olarak, 1943’te J. Howard Miller tarafından, propaganda ilanları üretmek üzere çalıştığı Westinghouse Electric için yapılmış. Amacı ise, çalışan kadınların moralini yükseltmekmiş.
Güçlü görüntüsü, bakışları ve sloganıyla “olmak istenilen kişi”yi yansıtarak bunu başarmış olacak ki ilerleyen yıllarda feminizmi desteklemek amacıyla tekrar ortaya çıkarılmış. Bu görselin, tarihin en etkili propaganda örneklerinden bir tanesi olduğunu söyleyebiliriz.
Dünya çapında en fazla yankı uyandırmış ilanları sorsalar, kuşkusuz bir çoğunuz bu ilanı söyleyecektir. Üzerinde I Want You for US Army yazan bu görsel, James Montgomery Flagg tarafından hazırlanmış ve ilk olarak 1916’da (ABD 1. Dünya Savaşı’na girerken) Leslie’s Weekly’nin kapağında “What Are You Doing for Preparedness?” başlığıyla yayınlanmış.
Doğrudan okuyucuyu hedefleyen parmağıyla Uncle Sam, görenleri orduya katılmak zorunda hissettirmeyi amaçlıyor. 1917 – 1918 tarihlerinde 4 milyon kopyası hazırlanan ilan, sonradan 2. Dünya Savaşı için de propaganda aracı olarak kullanılmış.
Kelime oyunları, bildiğiniz gibi reklamcıların vazgeçilmezidir. Bu görselde de, meşhur Sam Amca ilanı uyarlanarak, ufak bir kelime oyunuyla tamamen farklı duygulara hitap edilmeye çalışılmış.
İlgi çekici bir kadının yer aldığı ve üzerinde I Want You for the Navy yazan görsel ile, cinsellik çağrışımı yapılarak erkeklerin arzularına hitap edilmiş ve böylece orduya katılmaları teşvik edilmiş.
Bu ilan ise 1915’te erkekleri 1. Dünya Savaşı’na katılmaya teşvik etmek amacıyla İngiliz illüstratör Savile Lumley tarafından yapılmış.
1916’daki zorunlu hizmet öncesinde üretilen görsel, erkekler eğer orduya katılmazlarsa gelecekte çocuklarının onları yargılayacağını düşündürterek; doğrudan gurur ve vicdan duygularına dokunuyor.
Norman Rockwell’in ünlü Rosie the Riveter ilanı, 1943’te üretilmiş. We Can Do It ilanıyla bağdaştırılan ve çoğunlukla karıştırılan bu görsel, 2. Dünya Savaşı zamanında cephanede çalışan Amerikan kadınlarını temsil ediyor. Amacı, kadınları daha güçlü ve becerikli olmaya teşvik etmek; böylece orduya katılmalarını sağlamak.
Hitler’in manifestosunu ezen ayakkabısından, duruşuna; yediği sandviçten, makyajına kadar siyasi ve feminist öğeler taşıyan bu ilan, ilgi çekici propagandalara güzel bir örnek.
Savaş dönemlerinde yapılan propaganda çalışmaları, sadece orduya katılma amaçlı değildi. Bir diğer öne çıkan propaganda mesajı da hedef kitlesine “Savaş tahvili alın” diyen posterlerle veriliyordu.
Bu gördüğünüz güçlü örnek de finansal desteği teşvik etmeyi amaçlıyor. Görselde üç küçük çocuğu, Nazi sembolünün gölgesi altında görüyoruz. Vurgu ise “Çocuklarınıza zarar gelmesini engellemek” üzerinde.
ABD, 2. Dünya Savaşı Dönemi’nde Walt Disney karakterlerini kullanarak da ilgi çekici propaganda örnekleri ortaya çıkardı. 1943 tarihli Der Fuehrer’s Face de bu örneklerden biri.
15. Akademi Ödülleri’nden En İyi Kısa Animasyon unvanıyla dönen çizgi filmde, Donald Duck’ın kendisini Nazi Almanyası’nda yaşayan bir işçi olarak gördüğü bir kabusu izliyoruz. Nazi rejimine birçok gönderme yapan bu çizgi film Donald Duck’ın kabustan uyanarak Amerika’da olduğunu fark etmesiyle sona eriyor.
2. Dünya Savaşı döneminde Almanya’da da çok güçlü propaganda örnekleri ortaya çıktı. Bu ilanda, Alman Kız Birliği’ne mensup 10 yaşlarında bir kız çocuğunu gülümseyerek, öğrenci yurtları için para toplarken görüyoruz.
Propaganda deyince 1. ve 2. Dünya Savaşları döneminde yapılan reklamlar ön plana çıksa da; markaların çeşitli konularda yaptığı propaganda reklamlarını da unutmamak gerek. Benetton bu markalardan biri. Reklamlarını sadece ürünlerinin satılması için değil; insanların bilinçlenmesi için yapan marka çok sayıda ses getiren kampanya yayınladı.
Aşağıda bir örneğini gördüğünüz, dünya liderlerini birbiriyle öpüşüyormuş gibi gösteren ilan 2011’de Unhate / Nefret Etme kampanyası kapsamında tüm dünyayı nefret kültürüyle mücadeleye davet etmek amacıyla hazırlandı. Tüm ayrılıkların aşılabileceği mesajını veren ve Cannes Lions Uluslararası Yaratıcılık Festivali’nden ödülle dönen bu ilanlar büyük yankı uyandırdı.
Atari oyunu Pong’u hatırlayanlarınız vardır. İşte bu sigara karşıtı ilan, Pong oyunundan öğeler taşıyarak kitlesinin ilgisini çekiyor.
İlandaki sigara, akciğeri yok etme görevi görüyor. Eğer oyun devam ederse, akciğerler tamamen yok edilecek. Bu da ölüm demek. Kelimelerle bu kadar kuvvetli anlatamadığını yaratıcılıkla anlatmak bu olsa gerek.
Kullanıcı adını ya da e-posta adresini gir. Sana bir e-posta göndereceğiz. Oradaki bağlantıya tıklayarak parolanı sıfırlayabilirsin.
Here you'll find all collections you've created before.
