Obezite, toplumsal bir mesele

Obezite, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından “yağ dokularında sağlığı bozacak ölçüde anormal veya aşırı miktarda yağ birikmesi” olarak tanımlanıyor. Diyabet, kardiyovasküler hastalıklar ve kanser gibi bir dizi kronik hastalık için risk faktörü teşkil ederek “önlenebilir ölüm nedenleri” arasında sigara/tütünden sonra ikinci sırada yer alan obezite, dünyada olduğu gibi Türkiye’de de prevalansı giderek artan önemli bir halk sağlığı sorunu olmasına rağmen sosyal boyutu hak ettiği ölçüde irdelenmeyen bir mesele.

DSÖ’nün dünyanın orantısal olarak en şişman ülkelerini sıraladığı 2018 – 2019 verilerine göre Türkiye, 193 ülke arasında 17’nci sırada bulunuyor. Yine DSÖ’nün 2018 tarihinde yayımlanan raporu, ülke olarak obezite ve diyet hastalıkları konusunda Avrupa birincisi olduğumuzu ortaya koyuyor.

Konunun vahameti her ne kadar aşikâr olsa da obeziteli bireyler toplumsal normların çizdiği sınırların ötesine itilerek eğitim, iş ve gündelik hayatta olduğu kadar sağlık hizmetlerine erişim ve medya temsiliyeti konularında da ötekileştirme ve damgalanmayla karşı karşıyalar. Son yıllarda dünya genelinde örneklerine bilhassa sosyal medya platformları aracılığıyla tanıklık ettiğimiz beden olumlama hareketi gibi akımlar ise, maalesef, konuyu toplumsal estetik algısının dört duvarı arasından kurtarabilmiş değil.

Obeziteli bireylerin içinde bulundukları ve obezitelilik durumunun ortadan kalkmasında şüphesiz engel teşkil eden bu kolektif ötekileştirmenin önünü alabilmek için obezitede ayrımcılık ve damgalama konusuna odaklanılması gerektiği düşüncesiyle hayat bulan Obezitede Ayrımcılık ve Damgalama çalışması, Novo Nordisk’in koşulsuz katkılarıyla kitaplaştırılarak Kapital Kitapları logosuyla raflardaki yerini aldı.

“Damgalama ve ayrımcılık yoluyla yaratılan ‘biz’ ve ‘onlar’ ikiliğinde, her türlü kötülüğün, çirkinliğin ‘onlara’ atfedildiği gerçeğiyle karşı karşıya kalmaktayız. Fakat kimin ne zaman veya hangi konuda ‘biz’ ya da ‘onlar’ olacağı bilinemez. Her gün ayrı bir konuda yeni bir ‘biz’ ve ‘onlar’ yaratılan günümüz dünyasında asıl mesele hepimizin ‘biz’ olabilmesidir.”

Doç. Dr. Deniz Sezgin, İlkin Esen Yıldırım ve Yeşim Sert Karaaslan tarafından gerçekleştirilen; proje asistanlığını Tural Yağmur Dinç, Başak Kavaklı, Betül Tuncer ve Özge Gülay’ın üstlendikleri “Obezitede Ayrımcılık ve Damgalama” çalışması obeziteyi sosyal boyutuyla ele alarak damgalama pratiklerini görünür kılmayı ve bu vesileyle toplumsal farkındalık yaratmayı amaçlıyor.

Obezite çevresinde biçimlenen ve obeziteli bireylerin yaşamlarını etkileyen toplumsal etmenlerin ele alındığı çalışma, ayrıca, odak grup görüşmeleriyle obeziteli bireylerin eğitim, iş, sosyal yaşam, sağlık hizmeti ve medyada nasıl damgalandıklarını; ne şekilde ayrımcılığa uğradıklarını; duygu, düşünce ve beklentilerini birinci ağızdan değerlendirmeyi hedefliyor.

15–24, 25–49 ve 50+ yaş gruplarından katılımcılarla; her bir yaş grubu için TÜİK Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2018 verilerince belirlenmiş düşük ve yüksek gelir düzeyine göre ikişer gruptan toplam altı odak grup ile gerçekleştirilen çalışmada katılımcılara benlik algısı, eğitim & iş hayatı, sağlık hizmetlerinden yararlanma, sosyal yaşam ve medyada obezitenin temsili üzerine sorulmuş toplam 22 sorunun cevaplarından kesitler ile değerlendirme ve öneriler yer alıyor.

4 Mart Dünya Obezite Günü vesilesiyle kamuoyuna hatırlatılsa da tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de pek çok insanın her gün karşı karşıya olduğu ve hayatının bir noktasında karşı karşıya olma ihtimali bulunan obezite konusunda derinlemesine bir düşünüm geliştirmek, obeziteli bireylerin karşı karşıya kaldıkları sıkıntıları kendi ağızlarından öğrenmek ve koşulların nasıl iyileştirilebileceğine dair çözüm önerilerine ortak olmak isteyen herkesin Rolüm Ağır: Obezitede Ayrımcılık ve Damgalama kitabına göz atmasında yarar var.