Lezzet ve zekâ, lezzetli zekâ

Geçtiğimiz günlerde sevgili Toygun Yılmazer’le bu sene SXSW’da yaptığı konuşmadan bahsediyorduk. Sunumda yapay zekânın henüz çok da dokunamadığı lezzet, koku gibi konulara değindiğini söylüyordu. Birazdan ona yaklaşık bir senedir lezzet ve veriyi birleştirmeye çalışan bir girişimle uğraştığımdan bahsedecektim.

Lezzet ve veri mi?

Bu soruya cevap verebilmek için önce bize dair nelerin dijitalleştiğinden, yapay zekânın insana dair hangi alanlarda ilerlediğinden bahsedelim. Şüphesiz ilk başlayacağımız yer “dil” olacak. Dili kullanırken kelimeleri kullanırız. Kelimeler için ise bir araya gelmiş ses öbekleri diyebiliriz. Bu ses öbekleri her ne kadar mütevazı bir şekilde kendini tanımlasa da içinde çok yüklü bilgi taşıyabilir. Haliyle insan, evrimiyle icat ettiği dil sayesinde müthiş bir iletişim kapasitesine, bilgi transferine vakıf olmuş ve bu anlamda bir zekâ geliştirmiştir diyebiliyoruz. Günümüzde yapay zekânın son icatlarından olan büyük dil modelleri ve dil işleme teknolojileri kimsenin daha önceden tahmin etmediği şekilde dili kullanarak harika iş çıkarıyor. Yüklü miktarda veri işleyerek, bir sonraki kelimeyi tahmin etmeye çalışmak gibi basit bir mantıkla kurulan modeller, şu sıralarda avukatlık sınavını geçebiliyor, şiir yazabiliyor ve veri analizi yapabiliyor.

Temel duyularımızdan görme ve duymanın ise dijital veriyle bağlantısı çok daha açık ve eskiye dayanıyor. Çok uzun süredir dijital ortamlarda video izliyoruz, fotoğraf çekiyoruz, müzik dinliyoruz hatta bunlar üzerine kocaman endüstriler geliştirdik. Öyle ki bu duyular ve dijitalin ilişkisi artık bizim için zaten tamamen doğal.

Daha karmaşık duyulara gelelim… Mesela, koklama ya da tatma. Teknolojiye şöyle bir baktığımızda henüz dijital bir ortam ve bu duyuları “efendim şöyle birleştirdik, acayip bi’ şey yaptık” diyemiyoruz. Henüz bir web sitesine girip koku alamıyoruz mesela ya da herhangi bir tweet’in “tadı yok”. (Mecaz değil.)

Peki, o halde lezzet nasıl dijitalleşebilir?

Bir soruyla devam edelim: “Lezzeti bir şekilde dijital veri olarak tanımlayabilsek, onu saklayabilir, manipüle edebilir ve ondan yeni veri, haliyle yeni lezzet üretebilir miyiz?”

Lezzeti dijitalleştirmek

“Lezzet” nedir, oradan başlayalım. Geçtiğimiz günlerde bulunduğum bir workshop sayesinde bu soruya hızlıca yanıt verebileceğim. Lezzet, önem sırasıyla koku, tat, doku ve sıcaklığın oluşturduğu bir bileşke kavram. Haliyle lezzet birden fazla girdinin, zihinde modellenmesiyle ortaya çıkıyor ve bu şekilde lezzeti deneyimleyebiliyoruz.

Pekâlâ, biz lezzet özelinde bu “birden çok girdiyi” bir şekilde dijitalde tanımlayabilirsek lezzetin dijital versiyonunu elde edebilir miyiz?

Bence bu harika bir soru.
Kısmen edebiliriz sanki… Değil mi?

Biz Gastromind’da çılgın bir ekiple bu konuda bir şeyler deniyoruz. Gastromind, bir mobil uygulama aracılığıyla kullanıcıların lezzet kimliklerini (TasteID) oluşturmayı ve doğru kimliği doğru lezzet ile eşleştirmeyi hedefleyen bir rehber. Lezzeti tanımlayabilmenin yeni yollarını keşfetmeye çalışırken, yapay zekânın lezzete dair aslında hiç de tahmin edilemeyecek bulduğu bağlantılara şaşırıyoruz. Herkesin lezzet id’leri arasındaki milyonlarca olası bağlantıyı bir şekilde haritalandırabildiğimizde aslında lezzete dair dijital bir versiyon elde ediyoruz.

Mesela, daha koyu sütlaç sevenler ile tandır sevenler arasında yüzde 90’ın üzerinde bir bağlantı bulduğumda bu, lezzeti dijitalleştirerek geliştirdiğim anlamına gelir mi?

Gastronomi ve dijital daha önce çok da hayal etmediğimiz birçok acayipliğe gebe iki kavram. İnternet üzerinden tat alma, lezzet arayüzleri gibi konulardaki gelişmeler yapay zekâ ile her geçen gün ivmeleniyor. Teknolojinin geldiği noktada birkaç ay sonrasını bile tahmin etmek zorken, haliyle başımıza neler gelecek tam kestiremiyorum.

Ancak şuna hemen hemen eminim: “Gelecekte bizi daha lezzetli bir dünya bekliyor.”