Çin’de, yeni teknolojilere müthiş bir hızla adapte olan “öncelikle veya sadece mobil” bir topluluk, kompleks işlevleri tek bir platform üzerinden kişiselleştirirken, alışveriş deneyimini de işbirlikçi ve sosyal bir eyleme dönüştürüyor.
Hemen hemen her ürünün üzerinde gördüğümüz başlıktaki ibareyi, geçmişte düşük kalitede taklit ürünlerle anılan Çin’in “Made in China” üzerinden cisimleşen önyargıyı kırmak için dolaşıma soktuğu iddia edilmişti. Hatırlayanlar olacaktır. Ancak Çin bugün artık böyle bir algı yönetimiyle ilgilenmek durumunda değil. Teknoloji merkezli yeni soğuk savaşın ABD karşısındaki kutbunu uzun süredir Çin oluşturuyor. Donald Trump’ın sıradışı vergi oranlarıyla göz dağı vermeye çalışması boşuna değil. Çin teknoloji alanını hem inovasyon hem de üretim alanında domine ediyor. Sırf yapay zekâ (YZ) alanındaki rekabete bakmak dahi bu durumu açıkça ortaya koyuyor. 2025 Stanford AI Index Raporuna göre Çin, YZ temelli yayınlar ve patentler konusunda halen liderliğini sürdürüyor. ABD, 40 farklı model ile niceliksel olarak halen en çok sayıda YZ modeli geliştiren lider ülke olsa da sadece 15 model geliştiren Çin nitelik bağlamında ABD’yi çoktan yakaladı. Önemli ölçütlerdeki performans farkları 2023’teki çift haneli rakamlardan 2024’te neredeyse eşitliğe ulaşmış durumda.
Yapay zekâya yönelik iyimserliğin yüzde 83 seviyesine ulaştığı Çin’de, maliyet etkin performansıyla teknoloji dünyasına bomba gibi düşen DeepSeek ve benzeri diğer dragon seviyesindeki girişimler ulusal kader ve gurur anlamına gelen ve kökleri geleneksel Çin kozmolojisine dayanan “guó yùn**” kavramı ile ilişkilendirilerek bir tür teknoloji milliyetçiliği üzerinden sahipleniliyor. Bu durumu, uzun yıllar hor görülen dışa kapalı bir ekosistemin uluslararası alanda onaylanma arzusuyla ilişkilendirenler de yok değil.
Herkesin bildiği küresel dijital markalar yerine her tema özelinde kendi yerli ve milli markalarına sahip Çin, uzun süredir dünyaya bu mecralar üzerinden yeni ve özgün deneyimler de ihraç ediyor. Çin dijital ekosisteminde, büyük ölçüde mobil platformlar üzerinden etkileşimde bulunan ve harcama yapan güçlü bir orta sınıf olsa da katı kısıtlamalar ve sıkı gözetim nedeniyle kullanıcı deneyimiyle ilgili orada neler yaşandığını pek bilemiyoruz. Bu üzücü durum ayrı bir yazının konusu. Ancak yavaş olsa da her geçen gün sayısı artan insan-kullanıcı etkileşimi alanındaki araştırmalar Çin kullanıcı deneyiminin Batı dünyasındaki markalar için önemli dersler içerdiğini gösteriyor. Peki mecra ve deneyim özelinde Çin’de gözlenen özgünlükler neler?
Kültürel çalışmalar literatürüne göre Batı kültürleri bireyselliğe ve sözlü iletişime değer verirken, Çin kültürü daha kolektivist. Bu bağlamda, Batı’da dijital platformlar genellikle tek bir amaca odaklanıp bu amaç doğrultusunda en temel öğeleri ve bilgileri sunmayı hedefliyor. Çin’deyse kullanıcının karar vermeden önce bol miktarda bağlamsal bilgiye ulaşması önemli. WeChat ile tanımlanan süper uygulama modelinin Çin’deki başarısının temelinde, kullanıcıların birden çok ihtiyacını tek bir platformda karşılamaya istekli olduğu bu kolektif kültürün yer aldığı düşünülüyor. Bu durum, başlangıçta Batı’daki bireysel tercih ve kontrol odaklı yaklaşımla tezat oluştursa da WeChat içinde sayısı milyona ulaşan çeşitlilikteki mini programlar arasından yapılan seçimlerle oluşturulan kişiselleştirilmiş deneyimlerin basitliği Batı’nın “kaos” yakıştırmasıyla şekillenen önyargılarını yıkmaya başladı. Alman filozof ve medya kuramcısı Peter Sloterdijk’in tanımına atıfla “bir zamanlar dışarıda olan her şeyi içeriye çeken” devasa bir dijital merkez olan WeChat arayüzünün tasarımında “hiçbir şeyi her şeyin temelini oluşturan şey” olarak tanımlayan eski Çin Taoist felsefesinin etkili olduğunu iddia edenler de var. Nitekim süper uygulamalar Batı’da her geçen gün daha da fazla ilgi çekmekte olup özgün örneklerle temsil edilmeye başladı.
Çin’de ağırlıklı olarak sadece mobil ile gerçekleşen çevrimiçi alışveriş deneyimi büyük ilgi gören üretken yapay zekâyla kişiselleştiriliyor ve süper uygulamalar üzerinden alternatif ödeme sistemleriyle destekleniyor. Ancak Çinli tüketiciler için mobil alışveriş, salt bir ürün edinme eylemi değil, aynı zamanda sosyal bir deneyim. Kolektivizm bu bağlamda grup etkileşimini, sosyal paylaşımı ve topluluk odaklı karar almayı kolaylaştıran özelliklere yönelimi belirliyor. Platformlar canlı yayın satışları, influencer tavsiyeleri, sosyal medya entegrasyonu, arkadaş grupları içinde ürün paylaşımı ve ortak satın alma mekanizmaları gibi özellikleriyle alışverişi sosyal bir deneyime dönüştürüyor. Batı dünyasındaki sonuç odaklı arama deneyimi, Çin’de yerini süreç odaklı bir keşif deneyimine bırakmış durumda. Nitekim, bu bağlamda, Çin’deki birçok farklı uygulamanın ana sekmelerinden birisinin “keşif” butonu olması dikkat çekici.
Bu kolektivist etki, puan ve yorum uygulamalarına da ayrı bir önem atfediyor. Yorumlar, Çin’de salt bir geri bildirim aracı değil, sosyal bir etkileşim platformu ve güvenilirlik ölçüm aracı. Çin’de kullanıcı puan ve yorumları yalnızca beşli puan ölçeği eşliğinde paylaşılan metin tabanlı değerlendirmelerle sınırlı değil; fotoğraflar, videolar ve bazen canlı yayınlar da içeriyor. Özellikle Xiaohongshu (Küçük Kırmızı Kitap) ve Taobao gibi platformlarda, kullanıcılar detaylı görseller ve kullanım senaryoları paylaşarak deneyimlerini bir hikâye gibi sunmak suretiyle yorumları bir tür keşif ve alışveriş rehberine dönüştürüyor. Çin’de, yeni teknolojilere müthiş bir hızla adapte olan “öncelikle veya sadece mobil” bir topluluk bir yandan sanılanın aksine çok katmanlı kompleks işlevleri tek bir platform üzerinden kişiselleştirerek gayet etkili biçimde kullanabilirken, diğer yandan da alışveriş deneyimini şimdiye kadar başka hiç kimsenin gerçekleştiremediği ölçüde işbirlikçi ve sosyal bir eyleme dönüştürebiliyor. Deneyim bağlamında öğrenmeye meraklı olanlar için Çin’i izlemeye devam etmekte büyük fayda var.
*PRC: People’s Republic of China, yani Çin
Halk Cumhuriyeti.
** “guó yùn” ulusun kaderi anlamına
geliyor.
Kullanıcı adını ya da e-posta adresini gir. Sana bir e-posta göndereceğiz. Oradaki bağlantıya tıklayarak parolanı sıfırlayabilirsin.
Here you'll find all collections you've created before.
