Çocukların teknolojiye doğduğu; öğrenme, oyun oynama ve iletişim kurma pratiklerinin tabletler, bilgisayarlar, akıllı telefonlarla tanımlandığı bir dünya artık burası. Çabamız, burada onları sağlıklı bir birey olarak yetiştirmek üzerine…
Çocukların sağlıklı gelişimi için anne ve babaların giyimden hijyene, sağlıktan beslenmeye, eğitimden eğlenceye uzanan, her bir kilometre taşında seçim yaparken dikkat etmeleri gereken uzun bir yol var. Hele ki çocukların teknolojiye doğduğu, öğrenme, oyun oynama ve iletişim kurma şekillerinin tabletler, bilgisayarlar, akıllı telefonlar tarafından yeniden şekillendiği şu çağda…
Yapay zekânın eğitimde kişiselleştirilmiş deneyimler sunarak çocukların öğrenme hızına ve tarzına göre içerikler sağlayabildiği, mobil uygulamaların da yine ilgi alanlarına ve yeteneklerine uygun olarak çocuklara eğlenceli içeriklerle dolu çok çeşitli ve çok sayıda eğitim platformu sunabildiği bir gerçek. Hatta bilgisayarlar, tabletler ve akıllı telefonlardaki oyunların da -doğru bir şekilde kullanıldığında- çocuk gelişimine katkıda bulunduğu söylenebilir.
2022 yılında ABD’de 9 bin 855 çocuk üzerinde gerçekleştirilmiş olup sonuçları Science dergisinde yayımlanan bir araştırmanın en önemli bulgularından biri, 9-10 yaşlarında daha fazla video oyunu oynayan çocukların iki yıl sonra zekâda diğer akranlarına oranla daha fazla kazanım gösterdiğiydi. Araştırmaya göre ortalamadan daha uzun süre bilgisayar oyunu oynayanların IQ puanları, kendi yaş grupları için ortalamanın yaklaşık 2,5 puan üzerinde artış gösteriyor.
Teknoloji, çocukların gelişimine önemli katkılar sunuyor ancak uzmanların buluştuğu ortak kanı, ilk üç yılda çocukların her türlü ekrandan uzak tutulması gerektiği, altı yaşından itibaren ise çocukların internette geçirdikleri sürenin ve hangi içeriklere eriştiklerinin ebeveynler tarafından dikkatle takip edilmesi gerektiği, aşırı kullanımın farkına varılmasının önemli olduğu yönünde. Erken yaşta bilinçsiz ve aşırı ekran maruziyetinin olası sonuçlarına gelmeden önce mevcut duruma TÜİK verileriyle bir göz atalım.
Türkiye’de çocuklarda internet kullanım oranının 2021 yılında yüzde 82’den 2024 yılında yüzde 91’e yükseldiğini söyleyen TÜİK verilerine bakmak, ekran maruziyetinin alt kırılımlarını görmek açısından anlamlı olabilir. Bugün geldiğimiz noktada düzenli internet kullanan çocukların yüzde 89’u video izlemek, yüzde 75’i ödev, öğrenme veya çevrimiçi derslere katılmak, yüzde 72’si ise oyun oynamak veya oyun indirmek için internette zaman geçiriyor.
Bilgisayar (masaüstü/dizüstü/tablet), cep telefonu/akıllı telefon, akıllı saat ve oyun konsolu teknoloji ürünlerinden en az birinin sadece kendi kullanımında olduğunu beyan eden çocukların oranı ise 2024 itibarıyla yüzde 63’e ulaşmış durumda.
Sadece kendi kullanımında bir bilişim teknoloji ürünü olan çocuklar yaş gruplarına göre incelendiğinde en belirgin fark, cep telefonu/akıllı telefon kullanan çocuklarda görülüyor. Buna göre, kendi kullanımında sadece cep telefonu/akıllı telefonu olan çocukların oranı yüzde 43, bilgisayarı olan çocukların oranı yüzde 35, akıllı saati olan çocukların oranı ise yüzde 14.
Düzenli cep telefonu/akıllı telefon kullanan çocuklardan yüzde 32’si en az 30 dakikada bir telefonunu kontrol ediyor. Yaş gruplarına göre dağılıma bakarsak düzenli cep telefonu/akıllı telefon kullanan ve her yarım saatte bir telefonunu kontrol ettiğini belirten 6-10 yaş grubundaki çocukların oranı yüzde 19 iken, 11-15 yaş grubundaki çocukların oranı yüzde 42.
Sosyal medya kullanım oranının 6-10 yaş grubunda yüzde 53, 11-15 yaş grubunda yüzde 79’a ulaştığını söyleyen TÜİK raporuna göre çocukların en fazla kullandıkları sosyal medya platformu, yüzde 96 ile YouTube oluyor. Bunu yüzde 41 ile Instagram, yüzde 26 ile TikTok, yüzde 21 ile Snapchat, yüzde 13 ile Pinterest, yüzde 9 ile Facebook ve yüzde 4 ile X izliyor. Her iki yaş gurubunda en fazla kullanılan uygulama YouTube olurken 6-10 yaş grubunda ikinci sırayı yüzde 11 ile TikTok, 11-15 yaş grubunda yüzde 63 ile Instagram alıyor.
Dijital oyun oynayan çocuklara geldiğimizde de düzenli olarak oyun oynadığını belirten çocukların oranı yüzde 90. Bu kırılımda bir detay var ki bu satırların dikkat çekmek istediği sorunu, çocuklardaki ekran bağımlılığı tehlikesinin boyutlarını net bir şekilde ortaya koyuyor. Buna göre çocukların yüzde 40’ı, planladığı süreden daha fazla oyun oynadığını, yüzde 35’i oyun oynamanın sorumluluklarını aksatmasına neden olduğunu, yüzde 29’u oyun oynamak için çok fazla zaman harcadığını ve yüzde 23’ü de oyun oynamadığı zaman kendisini huzursuz ve mutsuz hissettiğini ifade ediyor.
Geçtiğimiz aralık ayında Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Birleşmiş Milletler Uluslararası Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) işbirliğinde gerçekleştirilen Dijital Dünyada Çocuk Çalıştayı’ndan çıkan Dijital Bağımlılık ve Aile Çalıştayı Rapor Sonuçları da konunun önemini gözler önüne seriyor. Buna göre çocuklar daha çok aksiyon ve macera oyunlarını tercih ederken oyunların eğlenceli ve rekabetçi yapısı, çocukların oyun sürelerini belirleyen temel etken.
Çocuklara oyunlarda hangi karakterleri seçtiği sorulduğunda, daha güçlü, daha karanlık ve bütün silahları kullanabilen karakterlerin tercih edildiği bulgusu, şiddetli davranışlar ortaya çıkaran karakterlerin ön plana çıktığı şeklinde yorumlanırken, çocuklarının sözlerini dinletemediklerinde veya istekleri olmadığında daha sinirli ve kavgacı olabildiklerini söyleyen ebeveynler de bu yorumu destekliyor.
Ve kendimizi tekrar başladığımız yerde buluyoruz. Ebeveynlerin önünde uzun bir yol var. Çocukların dijital dünyayla sağlıklı bir ilişki kurabilmesi için ebeveynlerin bilinçli hareket etmesi gerektiği aşikâr. Teknolojiyi kullanan çocukların eğitici ve yaşlarına uygun içeriklere yönlendirilmesi, teknoloji kullanımının fiziksel aktivitelerle dengelenmesi ve aile içi iletişimin güçlendirilmesi, ekran bağımlılığının önüne geçmek adına kritik adımlar olduğunu hep hatırlamalıyız.
Kullanıcı adını ya da e-posta adresini gir. Sana bir e-posta göndereceğiz. Oradaki bağlantıya tıklayarak parolanı sıfırlayabilirsin.
Here you'll find all collections you've created before.
