Nasıl malzemeleri iyice tanımadan iyi yemek yapmak mümkün değilse, hafızayı, yani malzemeyi tanımadan iyi reklam yapmak da pek mümkün değildir.
Bu yazı, Harvard Üniversitesi’nde psikoloji profesörü olan ve hafıza üzerine derinlemesine araştırmalar yapan Daniel L. Schacter’ın bilimsel olarak kabul edilmiş 7 hafıza günahıyla ilgili değil; bunun reklamla ilişkisi üzerine. Nasıl malzemeleri iyice tanımadan iyi yemek yapmak mümkün değilse, “hafıza”yı, yani malzemeyi tanımadan iyi reklam yapmak da pek mümkün değil. (Olursa tesadüfen olur.)
1.HAFIZA UÇUCUDUR
Eğer hiçbir şeyi unutmasaydık hayat felaket olurdu.
Bilgisayarda bizim istediğimiz şeyler silinir; hafıza ise bunu bize sormaz, kendi istediği şeyleri siler. Bazı şeyleri tamamen silmese bile detayları siler ve geçmişi daha genel hatlarıyla hatırlarız. Yani, hafıza uçucudur.
Bu nedenle;
2. HAFIZA DALGINDIR
Dikkatimizi bir şeye vermişken gelen başka başka mesajları ya hiç kaydetmeyiz ya da hiç hatırlamayız. Sabah tam evden çıkarken giydiğim ayakkabıyı değiştirmek için dolabı açıp, yeni ayakkabıyı seçip giydikten sonra, evden çıkıp arabamın yanına geldiğimde arabamın anahtarını ne cebimde ne çantamda bulamadığım ve eve döndüğümde evde hep anahtarı koyduğum çekmeceyi didik didik ettikten sonra, gardıropta bir gün önce giydiklerimin cebine de bakmama rağmen anahtarı bir türlü bulamadığım günü hatırlıyorum da… Kâbus gibiydi. Hâlbuki kapıya doğru yönelirken anahtarı çekmeceden almıştım. Taksiyle gittim işe. Anahtarı, ayakkabı seçerken dolabın raflarından birine koymuşum.
Eşim görmüş, akşam geldiğimde verdi anahtarı. O an ilgimi verdiğim şey ayakkabı seçimiydi, onun dışındaki bir şeyi hatırlayamamıştım. Şimdi düşünün bütün odağınızı verip televizyonda dizi seyrederken araya giren reklamları ve mesajları… İnsanlar yalnızca ilginç buldukları şeye dikkat ederler. Yeterli dikkat verilmediğinde ise hafıza ya yanlış kaydeder ya da hiç kaydetmez.
Bu nedenle;
3. HAFIZA KİLİTLENEBİLİR
Daha önce zihninizin kaydettiğini düşündüğünüz bir şeyi, kısa bir zaman sonra ya zor hatırlarsınız ya da hiç hatırlayamazsınız. En iyi örnek, daha önce sizinle tanıştırılan birinin adı aklınıza gelmez. “Hay Allah, neydi adı ya? Dilimin ucunda ama hatırlayamıyorum.” dersiniz.
Bir gün bir şeyi unutmamak için parmağıma kırmızı tükenmezle bir ip çizdim. İki saat sonra ipe bakıp düşünüyordum; “Bu ipi neyi unutmamak için çizmiştim, hay Allah!” Bu durum uçuculuktan farklıdır. Bilgi unutulmuş değildir ancak zihin onu hatırlayacak bağlantıyı kaybetmiştir.
Bu nedenle;
4. HAFIZA YANLIŞ EŞLEŞTİREBİLİR
Mesela bir haberi doğru olarak hatırlarsınız, fakat bu haberi gazetede okumanıza rağmen televizyonda izlediğinizi zannedebilirsiniz. Veya daha önce gördüğünüz bir kişiyi aslında bir kafede görmüşken, sinema fuayesinde gördüğünüzü zannedersiniz. Bununla ilgili en dramatik örnek, bellekle ilgili çalışmalarıyla tanınan psikolog D. Thomson’un başına gelmiştir. Tecavüze uğrayan bir kadın tecavüzcünün ayrıntılı bir tanımını vermiş ve bu tanıma çok uyan psikolog Thomson tecavüzle suçlanmıştır. Daha sonrasında tecavüz kurbanı kadının, tecavüze uğramadan önce televizyonda D. Thomson’ın bir konuşmasını dinlediği ve Thomson’ın yüzünü tecavüzcüye atfettiği anlaşılmıştır. Özetle, beyin algıladığı ve bir şeye ait olan mesajları başka bir şeyle eşleştirebilir.
Bu nedenle;
5. HAFIZA ETKİ ALTINDA KALIR
Deneklere bir arabanın dur işaretinde durduktan sonra geçirdiği kazayla ilgili bir film izletilmiş, sonra kazayı anlatmaları istenmiş. Bir kısım deneğe ise “Araba geç işaretini görüp geçtikten sonra ne oldu?” şeklinde bir soru sorulup kazayı anlatmaları istenmiş. Yönlendirici soru sorulan deneklerin büyük bir çoğunluğu kazayı anlatırken, geç işaretini gördüklerini ifade etmişler.
Özetle, insan beyni sizden gelen bilgiyi, mesajı alır ve hemen arkasından sizinle ilgili diğer kanallardan (dedikodu, medya, haber, bir yakınının deneyimi vb.) edindiği bilgilerin etkisi altında kalır. Bu yüzden de sizden gelen bilgi veya mesajları bunlarla birleştirip ya farklı bir şekilde kaydeder ya da reddeder.
Bu nedenle;
6. HAFIZA TARAF TUTAR
İnsanlar dostları, inançları, değer yargıları, duyguları ve önyargıları gibi köklü şeylerin tarafını tutar, yeni şeylerin değil. Ayrıca birine karşı olumlu duygular besleyen bir insan, onun kusurlarına karşı daha hoşgörülüdür ve bu kusuru hafızasına kaydetmeyebilir.
Bu nedenle;
7. HAFIZA UNUTMAZ (BAZI ŞEYLERİ)
Bazı şeyleri siz unutmak isteseniz bile hafıza unutmaz. Mesela travmalar, korkular, fobiler unutulmaz. Şoklar, sürprizler, beklenmedik şeyler unutulmaz. Çok şaşırdığı, hayret ettiği, ezberini bozan şeyleri unutmaz.
Bu nedenle:
Hulusi Derici
Kullanıcı adını ya da e-posta adresini gir. Sana bir e-posta göndereceğiz. Oradaki bağlantıya tıklayarak parolanı sıfırlayabilirsin.
Here you'll find all collections you've created before.