Büyükşehirlerde kiraların ve konut fiyatlarının artması birçok kişinin bütçesini sarsıyor. Çoğu kişi şehir merkezlerini terk etmek zorunda kalırken, çeperlerde de fiyatlar eskisi kadar uygun değil. Yaşanılan konut krizini ve orta sınıfa etkisini uzmanlarla konuştuk.
Özellikle son bir yıldır konut krizinin etkileri herkesin gündeminde. Kiralarda artış yapan ev sahipleri, astronomik boyutlara ulaşan ev fiyatları, kentlerin değişen yapısı ve bu senaryo karşısında kara kara düşünen büyükşehir sakinleri… Peki, bu durumun sebepleri ve olası sonuçları neler?
Son zamanlardaki artışın ardından birçok kişi durumun sebeplerini sorgulamaya başladı. Gayrimenkul Değerlendirme Uzmanı Ahmet Büyükduman’a göre, enflasyon ve inşaat maliyetlerindeki artışın yanında talebin arzı aşması büyük bir sorun oluşturuyor. “Yeterli arz yok” diyen Büyükduman, “Barınma bizim bir ihtiyacımız ve bunu gidermek için konut tüketiyoruz. Konut bir mekân ve bu mekânı iki şekilde tüketebiliriz; ya satın alırız ya da kiralarız. Dolayısıyla yeterli mekân yoksa fiyatlar yukarı doğru çıkar” ifadelerini kullanıyor.
Ekonomist Barış Soydan’a göre ise şu anda bankalarda faizler çok düşük ve bu nedenle de insanlar tasarruflarını korumak ve enflasyondan kaçmak için konuta hücum etti. “Uzun vadede enflasyon karşısında para korunmuş oluyor” diyen Soydan, konut arzındaki düşüş ve enflasyon nedeniyle inşaat maliyetlerindeki artışa da dikkat çekiyor.
Uzmanlar, bu krizin orta sınıfı oldukça mağdur ettiği konusunda hemfikir. Ekonomist Kerim Rota, iktidarı eleştirirken, yaşanılan krizin beyaz ve mavi yakayı ezdiğini belirtiyor. Rota, “Çeperlere kayanlar da mavi ve beyaz yaka olmak zorunda kalıyor” diyor ve ortalama ücretin düşmesinin altını çiziyor; “2002’de Türkiye’de ortalama ücret yaklaşık iki asgari ücretin üstündeydi. Bugün ortalama ücret 1,2 asgari ücrete düşmüş durumda. Bugün doktor bir çift yoksulluk sınırı içinde.”
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Şükrü Aslan’a göre çeper kavramı geçmişte kaldı: “Çeper geçmişte vardı ve bunlar gecekondu mahalleleriydi. Kentlerin çeperlerinde artık daha korunaklı konut alanları, siteler ve çevresinde orman olan villalar var.” Aslan, orta sınıfın kentin içinde görece yaşayabileceği mekânlara doğru gittiğini aktarıyor.
Öne çıkan ve önümüzdeki süreçte daha belirgin hâle geleceği düşünülen bir trend ise orta sınıfın kentleri terk etmesi. Büyükduman’a göre, beyaz yaka olup da bilgisayar başında çalışanlar, pandemi sonrası eğer ofise gitmek zorunda değillerse ülke çapında yayılmaya başlayacaklar. Aslan, kentsel nüfusun büyük şehirlerde tutunmasının çok zor hâle geldiğini belirterek, “Kentin dışına kaçmak; korunmak, hayatını sürdürmek ve daha fazla yoksullaşmamak için zorunlu hâle gelmiş görünüyor” diyor.
Peki, kentlerin dışına kayan ya da kenti tamamen terk etmek zorunda kalanların yerini kim dolduruyor? Merkezde nasıl bir değişim var?
Uzmanlar, kentlerdeki nüfusun yaş ortalamasının artmasına dikkat çekiyor. Bunun sebebi ise, halihazırda bir varlığa sahip olanların orta yaş ve üstü olması. Aslan, konut satış istatistikleri ve konut satın alanların niteliklerine, demografik yapılarına, göçmen olup olmadıklarına bakıldığında Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan ama bunu arzu eden kesimlerin de öne çıktığını söylüyor. “Bunu kentteki gündelik sosyolojiden anlamak da mümkün” diyor Aslan ve ekliyor, “Gündelik hayatta konuşulan diller ve sokaktaki profil, göçmen nüfusun ne kadar baskın bir yer oluşturduğunu gösteriyor.”
Yabancıların konuta ilgisinin bir diğer etkisi ise fiyatların artması. Büyükduman, “Satın alma gücü ya da geliri Türkiye’deki insanlardan daha yüksek olan bir talebi ülkeye getirirseniz, onların satın alma gücü de fiyatları belirleyici hâle gelir” diyor ve son dönemde Antalya’da Rusların ev satın almaları ya da kiralamalarıyla fiyatların arttığına dikkat çekiyor.
Karşı karşıya kaldığı bu tabloda merkezde ya da çeperlerde kendine yer bulamayanların ne yaptıklarını sorduğumuzda ise Aslan, kentsel nüfusun sosyolojik olarak kendi içinde çeşitli dayanışma mekanizmaları üreterek bu tür güçlükleri aştığını söylüyor: “Bu, Türkiye sosyolojisinin çok önemli bir özelliği. Türkiye’de iktisadi güçlükler genelde bu mekanizmalarla aşılır. Türkiye’de gündelik hayat çekilemeyecek kadar zor duruma geldiğinde bile, bundan etkilenen nüfus grupları sistemin politikalarına karşı bir dayanışma göstermek yerine bundan nasıl daha az etkilenebileceklerini düşündükleri yöntemler aramaya odaklanırlar.”
Ne var ki, gelinen noktada çözüm mekanizmaları azalmış durumda. Bu nedenle de kentsel hayatı terk eden, kendi memleketlerine ya da köylerine giden nüfusta bir artış olmasına kesin gözüyle bakılıyor.
Büyükduman, bu noktada konut talebini oluşturan faktör olarak işaret ettiği hane oluşumundaki düşüşün altını çiziyor: “İçinde barınabileceğiniz çatı bulamazsanız hane de oluşturamazsınız. Diyelim ki nişanlı iki genç var. Evlenmek istiyorlar ama yüksek ücret nedeniyle ev kiralayamıyorlar. Düğünlerini ertelemek zorunda kalıyorlar. Hane oluşumu da ertelenmiş oluyor.”
Büyükduman, konut fiyatları ve astronomik kiralar karşısında yetişkinlerin öğrenciler gibi aynı evde yaşamaya başlayabileceklerini de belirtiyor.
Şüphesiz herkesin aklındaki soru bu krizin ne zaman sona ereceği. Rota’ya göre, bir kur ya da faiz şoku olmadan bu mümkün görünmüyor. Soydan ise asıl problemin faiz olduğunu, çünkü insanların enflasyondan kaçtıklarını belirtiyor.
Soydan’ın vurguladığı bir diğer nokta ise konuyla ilgili sosyal politikalar üretmenin gerekliliği. “Bir kuşak ev sahibi olamıyorsa bu konuda sosyal politikalar geliştirmek gerekiyor” diyen Soydan, kuşaklararası adaletsizliğe devletlerin kayıtsız kalamayacağının altını çiziyor.
Kullanıcı adını ya da e-posta adresini gir. Sana bir e-posta göndereceğiz. Oradaki bağlantıya tıklayarak parolanı sıfırlayabilirsin.
Here you'll find all collections you've created before.
