Hey sen!

Brand Week Istanbul’da Toplumsal Etki Araştırmaları Merkezi Kurucusu Mehmet Ali Çalışkan ile birlikte “Ne Zaman Tüketici, Ne Zaman Seçmen, Ne Zaman Yurttaşız?” başlığı altında çeşitliliği ve kimliklerimizin kararlarımıza etkilerini konuştuk.

Kimliklerimiz, tabiri caizse “Hey sen!” diye çağrıldığımızda başımızı çevirmemizi sağlayan özelliklerimiz, sahiplendiklerimiz, değerlerimiz… Türk, Müslüman, Fenerbahçeli, Anne, İyiliksever… Bütünlüklü ve çok değişmeyen bir Ben’e sahip olduğumuzu düşünürüz ama aslında akışkan ve dalgalı, çok katmanlı kimliklerimiz tetiklendiğinde, “çağrıldığında” tüketici veya seçmen olarak birbirinden çok farklı davranışlar sergilememiz mümkün.

Örneğin Amerika’da yapılan bir çalışmada Asya kökenli kadın matematikçilerin Asyalı kimlikleri tetiklendiğinde daha başarılı, kadın kimlikleri tetiklendiği zaman ise daha başarısız oldukları gözlenmiş. Benzer bir çalışmada Hindistan’da düşük kasttan öğrencilerin, sınıf kastları bilinmiyorken daha başarılı, kastları biliniyorken daha başarısız oldukları ölçülmüş. Kimlikler ve bu kimliklere dair önyargılar sizin bir dersteki başarınızı bile etkileyebiliyor.

Seçmeni anlamak

Seçmenleri anlamaya çalışırken de onları çoğunlukla siyasi yelpazedeki yerleri veya toplumsal kimlikleri, beklenen görevleri üzerinden anlamaya, gruplamaya, kategorize etmeye çalışıyoruz. Bizim sosyal veri üzerinden düzenli olarak incelediğimiz 160 segment var. Politik segmentler; eğlence odaklı segmentler; kadın ağırlıklı, genç ağırlıklı segmentler; yemek zevkine, müzik zevkine, komedi zevkine göre gruplaşan insan kümeleri. Bu ilgileri, Türkiye ortalamasına göre manalı bir şekilde ayrıştıkları kişilik özelliklerini de gösteriyor bizlere. Bu segmentler ortalamada yüzde 20 civarında birbiriyle kesişiyor da. Dolayısıyla farklı kimliklerinize göre size ulaşmak, o kimliğiniz üzerinden sizinle iletişime, etkileşime geçmek mümkün.

Örneğin “Becerikli Kadınlar” adını verdiğimiz muhafazakâr ev kadını ağırlığı olan bir segment var. Ağırlıklı Türk mutfağı ve hamur işi tarifleri paylaşan Instagram hesaplarını takip ediyorlar, ayrıca bütçe kontrolü – sorumlulukla bağlantılı indirim ve ucuzluk marketlerinin hesaplarını da takip ediyorlar.

Bu kadınlara çoğunlukla muhafazakârlıkları, evin bütçesi, mutfak kontrolü ve annelik pencerelerinden konuşuluyor. Ancak bu kitlenin iki önemli ilgi grubu daha var. Pratik ve uygun fiyatlı makyaj, güzellik, bakım ipuçları ilgisi ve kişisel gelişim; Doğan Cüceloğlu, Barış Muslu, Şermin Yaşar gibi bilgi, psikoloji, gelişim özellikli hesapları da izliyorlar. Yani yarın bugünden daha bilgili, daha güçlü, daha bakımlı… olma motivasyonları da çok yüksek. Sizce bu yönden konuşulduğunda alacağınız cevaplar ile klasik anne, muhafazakâr, “mutfak robotu” kimliğiyle alacağınız cevaplar aynı olabilir mi?

Umut verici bir başlangıç noktası

Sunumda, iki kere seçilerek haklı bir ün kazanan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın İmamoğlu’nu takip edenler ile Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan’ı takip edenlerin ağ yapısı analizlerini de paylaştık, inceledik. Farklı olan segmentleri tahmin etmek zor değil. Sayın Cumhurbaşkanı’nı Cumhur İttifaki siyasi hesaplarını ve dinî içerik ağırlıklı hesapları takip edenler daha yoğun olarak takip ediyorlar. Sayın İmamoğlu’nu ise Millet İttifakı siyasi hesaplarını takip edenler ve biraz daha yüksek sosyo-ekonomik seviyede “seküler” hesapları takip edenler.

Ancak her iki siyasetçinin de takipçilerinin çok fazla ortak alanı var. İkisinin de çok ciddi popüler kültür bağlantıları var. Günlük hayatta siyasi içerik takibi çok yüksek olmayan müzik, spor, bilgi, dizi… ağırlıklı segmentlerin her iki lider etrafında da kümelendiğini görüyoruz.

Siyasi perspektiften baktığınızda birbirinden çok uzak ve uzlaşmaz görünen segmentlerin aslında o kadar da “uzak” olmadığını görmek önümüzdeki zor günler için umut verici bir başlangıç noktası olabilir.