Avrupa Birliği’nin “yapay zekâ yasası” yürürlüğe girdi

2020 yılında Avrupa komisyonu tarafından önerilen ve şirketlerin yapay zekâyı geliştirme, kullanma ve uygulama biçimlerini kontrol altına almayı hedefleyen dünyanın ilk “yapay zekâ yasası” yürürlüğe girdi. Yasa, mayıs ayında AB üyesi ülkelerce onaylanmıştı.

Teknolojinin potansiyel olumsuz etkilerini ele almayı amaçlayan yasa, en çok yapay zekâ yarışında ön safları tutan ABD merkezli teknoloji devlerini etkileyecek. Bununla birlikte doğrudan teknoloji alanında faaliyet göstermeyen pek çok şirket de yasanın getirdiği düzenlemelerden etkilenecek.

Risk temelli bir yaklaşım uygulayan yasa, yapay zekâ kullanımını farklı uygulamaların toplum için oluşturdukları risk düzeyine bağlı olarak ayrışacak şekilde düzenliyor. “Yüksek riskli” kabul edilen yapay zekâ uygulamalarına katı yükümlülükler getiren yasa; yeterli risk değerlendirme sistemleri ile önyargı riskini en aza indirmek için yüksek kaliteli eğitim veri kümeleri kullanılmasını; rutin faaliyet kaydının ve modellerle ilgili ayrıntılı belgelerin yetkililerle paylaşılmasını zorunlu kılıyor.

Yüksek riskli yapay zekâ uygulamalarına örnek olarak otonom araçlar, tıbbi cihazlar, kredi karar sistemleri, eğitim puanlaması ve uzaktan biyometrik tanımlama sistemleri gösteriliyor. Yapay zekâ destekli öneri sistemleri veya spam filtreleri gibi uygulamaların ise risk düzeyi “minimum” olarak kabul ediliyor.

Yasa, risk düzeyi açısından “kabul edilemez” olarak değerlendirilen tüm yapay zekâ uygulamalarına ise genel bir yasak getiriyor. Vatandaşları veri analizine dayalı olarak sıralayan sosyal puanlama sistemleri ve işyeri/okul gibi alanlarda duygu tanıma teknolojileri bu uygulamalar arasında yer alıyor.

Avrupa Birliği’nin yapay zekâ yasası yürürlüğe girmiş olsa da yasa kapsamındaki hükümlerin çoğunun en az 2026 yılına kadar fiilen yürürlüğe girmeyeceğini belirtelim. Genel amaçlı sistemler üzerindeki kısıtlamalar, yapay zekâ yasasının yürürlüğe girmesinden 12 ay sonrasına kadar uygulanmayacak. Kabul edilemez risk taşıdığı düşünülen yapay zekâ sistemlerine ilişkin yasaklar altı ay sonra, genel amaçlı yapay zekâ modellerine ilişkin kurallar ise 12 ay sonra uygulanacak.

OpenAI’nin ChatGPT’si ve Google’ın Gemini’ı gibi şu anda ticari olarak faaliyet gösteren üretken yapay zekâ sistemlerine de sistemlerini yasaya uyumlu hale getirmeleri için 36 aylık bir geçiş süresi tanınacak.